RENK ALGISI

Mimari renk danışmanı Oya Komar'ın kaleminden renk - algı - mekan ilişkisi üzerine bir yazı...

Mimariyi, renkten ayrı düşünmek mümkün değil. Renksiz varsayılan yapılar dahi, doğal malzemelerden veya nötr renklerden nasipleniyor. Aklınıza gelebilecek soruya, vasat bir gözün 2000'i aşkın beyaz tonu birbirinden ayırt edebileceğini söyleyerek yanıt vereyim.

Renk ve Form

Renk dokunuşlarını simgesel, işlevsel ya da sadece atmosfer yaratmak üzere seçerken boş bir tuvaliniz olduğunu düşünmeyin. Yapı malzemeleri, binayı çevreleyen mimari veya doğal doku renklerinin bina içine nüfuzu gibi etkenler, tuvalinizin halihazırda renkli olduğuna dair birer ipucudur. İstisnai olarak, renkten son derece arındırılmış bir ortam söz konusu ise tuvaliniz sadece renklendirilmeyi bekleyen bir formdan da ibaret olabilir. Ve form dahi, bazı renk tonlarını ya üzerine yakıştırır ya da emaneten taşır.

Gözün biyolojik yapısında yer alan ve renkleri ayrıştıran konilerin çalışma sistemini ve beynin kendi takviyesi ile algımızı şekillendiren mekanizmasını bilerek renk seçimi yapıldığında, sonuç hem amaca hizmet eder ve hem de estetik bütünlüğü garantiler. Doğru ton seçimiyle gözü daha az yoran, beynin gördüğünü anlamlandırması için zorlu olmayan bir yol seçmiş oluruz. 

Diğer tüm parametreleri devre dışında bıraksanız dahi, formun taşıyabileceği tonlar bellidir. Sarı, dışa ve kenarlara doğru titreşen, mavi ise içe doğru titreşen renkler olarak tanımlanır. Formüle dökecek olursak, bahsedilen dışa doğru yayılmacı durumdan nedeniyle bir rengin sarı dokunuşlu tonu ve keskin açılı formları, sarısı eksik tonlardan daha yerinde ve hakkıyla bütünler. Beyaz üzerinden bir örnek verelim: Sarı dokunuşlu, açılara dolabilen beyaz (Görsel - 1) ile sarısı eksik ve ancak kavislerde kendini bulabilen beyaz (Görsel - 2).

Renk ve İşlevsel Algı

- Mekanda tek bir vurgu rengi kullanıldığında, renk ne kadar canlı, net ve saf ise rengin metabolizma üzerindeki etkisi o kadar kuvvetli olur. Katıksız gerçek bir kırmızının heyecanlandırma, kan basıncını ve nabız sayısını artırma gücü, silik bir kırmızıdan kat kat yüksektir. Renk titreşimlerinin bu gücü soyut algılanarak şehir efsanesi kategorisine dahil edilse de, modern tıpta yeni doğan, dahiliye ve dermatoloji ünitelerinde renk titreşimlerinin  bu gücünden faydalanıldığını gözlemlemek yeterli kanıt olacaktır.

- İşlevsel renkler için genel geçer bazı kurallar vardır. Kurumsal kimliği bir yana koyduğumuzda; çocuk, yaşlı ya da engellilerin rahat edeceği renk birliktelikleri farklıdır. Ve bu, beğeni ile ilgili değil, hitap edilen kitlenin yaşının gerektirdiği üzere göz içinde renkleri ayrıştıran konilerin ne derece güçlü ve işlevini halen sürdürebilir olduğu ile ilintilidir. Bu seçimler, okul, hastane, bakım yurdu gibi mekanlarda işlevselliği desteklemek üzere titizlikle yapılır.

Renk Birlikteliği ve Çağrışım

Mekana bir kimlik, bir mood kazandırmanın en kolay yolu renklerden faydalanmaktır. Hem obje tasarımında hem de mimari tasarımda, sanılanın aksine renk değil, rengi çevreleyen diğer renkler ve kullanılan renk tonu çağrışımı belirleyicidir. Çevreden bağımsız istisnai bir yapı ya da tasarımdan bahsetmiyorsak, baskın rengi çevreleyen renkleri göz önünde bulundurmak gerekiyor. Nitekim amatör ve profesyonel seçimler arasındaki fark, tonları tanımayı ve bir renk paletine karar vermeyi haklı kılan objektif nedenlere vakıf olmak.

Mekana istenilen algıyı veren renk birlikteliklerine kısaca ve kabaca bakacak olursak; rahatlatıcı algıya düşük kontrastlar, çarpıcı algıya ise yüksek kontrastlar sayesinde ulaşabiliriz. Ve kuralları bildiğimizde, limitleri zorlayarak Görsel-3'te olduğu gibi yüksek renk kontrastının (mavi ve turuncu ailesinden kahve) doygunluğunu azaltarak sakinleştirebiliriz.

Kontrastın, renk kontrastı ve derinlik kontrastı olmak üzere 2 zemini vardır. Çarpıcılığı hareketlendirmek için orta koyulukta canlı renklerin zıtlığına (Görsel - 4), elegansı vurgulamak için de açık - koyu birlikteliklerine mekanın imzası olacak tek renk eklentisine (Görsel - 5) yer vermek gerekir.

Oya Komar

Mimari Renk Danışmanı