İLHAM VERİCİ BİR GÖRSEL DÜNYA; ÇOCUK KİTAPLARI

Salgınla birlikte çocuklu aileler evlerde daha fazla birlikte vakit geçirmeye başladılar. Çocuklar bu süreci yetişkinlerden daha farklı yaşıyorlar elbette. Çeşitli yaş gruplarındaki çocuklar online dersler ve okul programlarıyla, uzun aile ve dost bağlantılarıyla birlikte dijital dünyaya daha önce pek alışık olmadıkları bir şekilde ve rutinde girdiler. Diğer yandan pek çok ebeveyn, geri kalan zamanda çocuklarını ekran bağımlılığından korumaya çalışıyor. Bunun yolu da ekran dışı faaliyetleri -hep beraber- yeniden hatırlamaktan geçiyor.

Kitap bunlardan biri... Özellikle çizim dolu kitaplar çok çekici hale gelebiliyor. İllüstrasyon çocukların -hatta yetişkinlerin de- entellektüel gelişiminde temel bir rol oynuyor. Çocuk kitapları için illüstrasyon ve görsel anlatım / tasarım çok heyecan verici ve geniş bir alan. Hayal gücünün kendine çizim yoluyla bir oyun alanı bulması ve bunun yaratıcılığı desteklemesi bir yana, bildiğimiz anlamda öğrenme sürecinde de katkı sağlıyor. 16. ve 17. yüzyılda Avrupa'da yaşamış bir eğitimci, bilim insanı ve yazar olan Jan Amos Comenius’un çocukların öğrenme süreçlerindeki zorlukları gözlemleyerek, onlara Latince öğretirken metinlerin içindeki kelimeleri tasvir eden gravürlü kitaplar kullandığı biliniyor.

Özellikle henüz okuma yazma bilmeyen çocuklar için kitaplardaki çizimlerin zenginliği çok önemli. Bu kitapları ya ebeveynler çocuklarına okuyor ve o sırada çocuklar bir yandan çizimlere bakarak hikayeyi anlamlandırmaya çalışıyorlar, ya da kendilerinin kitabı karıştırdığı durumda çizimlere göre kendi hikayelerini kendileri yazıyorlar. Her iki durumda da hikayenin anlatımı illüstrasyonla bir anlam ve bütünlük kazanıyor. Aslında çizimlerin kendisi de başlı başına hikaye anlatımına dönüşüyor.

© Gönül Kuşu, Mavi Bulut Yayın / Çizen: Sedat Girgin (çizerin websitesinden alınmıştır)

Ebeveynler kitap alırken hikaye ve anlatım kadar illüstrasyona göre de seçim yapıyor. Kimileri çizimlerin daha sakin, gerçekçi, “olması gerektiği” ve “gerçek hayattaki” gibi olduğu kitapları tercih ederken, aksine çocuklar daha abartılı illüstrasyonlara yönelebiliyorlar.  Karakterlerin mimiklerini ve duygusunu verirken, sanki o karakteri oynuyor gibi düşünen ve özellikle biraz abartılı olmasına çalışan çizerler var, Özlem Korçak gibi (themagger, Mart 2016). Aslında bu noktada çizim dili ve üslup kadar, samimiyet de önemli. 2018 Hans Christian Andersen Ödülü’ne aday gösterilen çizer Sedat Girgin de bunun altını çiziyor. Çizerin kitapta yazmayanı çizdiğini belirten Girgin, geçtiğimiz yıllarda verdiği bir röportajda, “çocuk gibi düşünmeden, onlar gibi biraz deli, naif ve sorgulayıcı olmadan çocuk kitapları resmetmenin zor olduğunu” belirtiyor.

© Öfkeli Örümcek Rıza, Redhouse Kidz / Çizen: Sedat Girgin ( çizerin websitesinden alınmıştır)

Metinlerini yazdığı ve resimlediği çocuk kitapları olan çizer Selçuk Demirel de samimiyet konusunu önemli buluyor. Demirel, “ ‘80’lerin başındaki bu işleri büyük bir samimiyetle yaptığını ve her şeyin eskidiği bir dünyada bu kitapların yeni baskılarının yapılmasının buna bağlı olduğunu” söylüyor. (paper.tag tasarım dergisi, Zebra Design Factory, 8. Sayı)

Çocuk kitaplarının çocukların görsel kültürleri ve dünyaları üzerindeki zenginleştirici ve ilham verici etkisi de çok önemli. İllüstratör Pawet Mildner, çocuk kitaplarının kendisine nasıl ilham verdiğini anlatırken, ailesinin çocuk kitapları biriktirdiği ve dolayısıyla kendisinin doğduğu andan itibaren onlarla haşır neşir olduğu yıllara dönüyor. Ancak asıl ilgisini kızı doğduktan sonra edindiğini belirtiyor. Mildner ilham aldığı çizimleri, özellikle ’60 ve ‘70’lerde Polonya’da basılan kitaplarda bulmuş. İllüstratör bu döneme ait çizimlerin bir hayli yaratıcı olduğunun altını çiziyor. (Wrap Magazine, Winter 2013 Issue)