EL ALETLERİNİN 'BASİT' DÜNYASI

İçinde bulunduğumuz pandemi döneminde hepimiz, ev, gündelik yaşam, bireysel üretim, pratik ‘kendin yap’ çözümleri ve tüketim alışkanlıkları gibi konularda fazlasıyla düşündük. Bu anlamda hatırladığımız en önemli şeylerden biri de ‘tamir’ oldu. Aylarca evlerde geçirdiğimiz süre boyunca pek çoğumuz eşyaları tamir etmeye, hatta yenilerini yapmaya giriştik. Bu vesileyle tamir için gerekli olan en basit el aletlerini hatırlayalım istedik.

ÇEKİÇ: Çivi çakma, madenleri dövme gibi işlerde kullanılan saplı bir el aleti. Genellikle sapı tahtadan, başıysa sert metalden yapılır.

ALYAN: Cıvataları çıkarıp takmaya yarayan, altıgen kesitli, L biçiminde alet. Sapına kuvvet uygulandığında ucunda daha büyük bir döndürme kuvveti elde edilir.

İNGİLİZ ANAHTARI: Somunları gevşetmeye veya sıkıştırmaya yarayan ve çeneleri paralel olarak açılıp kapanan kıskaç. İngiliz anahtarının çene açıklığı cıvatanın başının ya da somunun boyutuna göre ayarlanabilir.

Ek Bilgi: Bu isimlendirme Türkçe’ye özgüdür. Bu aletin İngilizce’deki adı ‘wrench’tir. İlk örneği 1832 yılında icat edilmiş ve patentlenmiştir. Mucidi, Solymon Merrick adlı bir Amerikalıdır. Bu anahtarın ucu ayarlanabilir örnekleri ise 1858'de ortaya çıkmış ve Charles Moncky adlı mucit adına tescillenmiştir. İngilizce'de ucu ayarlanabilen bu anahtarlara "monkey wrench" denmesinin nedeni, Charles Moncky'nin soyadına nazire yapılmasındandır. (Kaynak: Destek Patent)

KERPETEN: Çivi sökmeye yarayan, hareketli bir eksen çevresinde çapraz iki parçadan oluşmuş, çenesi keskin, kıskaç biçimindeki araç.

KARGABURNU: Tel bükmekte veya nesneleri tutmakta, gevşetmekte, sıkmakta kullanılan ve uçları sivri koni biçiminde olan metalden bir kıskaç türü. Ucunun sivri olması sayesinde pensenin ulaşamadığı yerlerdeki nesneleri kavrayabilir. Uzun bir kuş gagasını andıran yapısı nedeniyle bu el aleti, kargaburun adını almıştır.

KESKİ: Ağaç, taş, metal vb.ni yontmaya yarayan, bir ucu keskin çelik araç.

KONTROL KALEMİ: Herhangi bir elektrik devresinin açık veya kapalı olduğunu içine yerleştirilmiş küçük bir lambanın yanıp sönmesiyle gösteren, ucu tornavidalı, kalem biçiminde araç. Kontrol edilen yerle elimiz arasında gerilim farkı varsa kontrol kaleminin içinde bulunan lamba yanar. 

PENSE: Birçok meslek dalında çeşitli nesneleri sıkmak, germek, kıvırmak, tutmak vb. işler için kullanılan değişik biçimlerde el aleti, pens.

TORNAVİDA: Vidaları söküp takmakta kullanılan, ucu düz veya yıldız biçiminde, sapı ucuna göre daha kalın olan alet.

EĞE: Maden, tahta benzeri malzemelerin pürüzlerini düzeltmek için kullanılan, üzeri pürtüklü, sert, ensiz, çelik araç. Genellikle sert metalden yapılan gövdesinde küçük dişleri vardır.

* El aletlerinin anlamları için Türk Dil Kurumu, Güncel Sözlük’ten yararlanılmıştır.