İnci Eviner Retrospektifi: İçinde Kim Var?

Kendime ait bir dünya kurmak istiyorum...

Aslında dünyaya meydan okumak istiyorum...

Coğrafya, Tut, Derisiz, Mahkeme, Patlamaya Hazır Yürek, Tekinsiz, Çerçevelenmiş Çocukluk, Çalıntı İşaretler, I Don’t Belong Here, Harem, Parlamento, Yeni Vatandaş, Kırık Manifestolar, Ulusal Zindelik, Evden Kaçan Kızlar ve Bana Kötü Bir Şey Oldu ve daha bir çokları...

İnci Eviner'in 1980'lerden günümüze, temelini çizgi ve desenin oluşturduğu resim, video, yerleştirme, fotoğraf ve heykel gibi çalışmaları İstanbul Modern'de bir arada sergileniyor.

İnci Eviner Retrospektifi: İçinde Kim Var?

Aslında bu sergiyi retrospektiften çok, çağdaş sanat alanında son yıllarda kullanılan mid-career (kariyer ortası) şeklinde adlandırmak daha doğru olabilir. Eski ve yeni yapıt yan yana. Aralarındaki bağlar, yapıtların dönüşümü görülsün diye tümü bu sergi için yeniden kurgulanmış.

"İçinde Kim Var" birçok ilkler barındırıyor. İlk kez, yaşayan bir kadın sanatçının retrospektifi yapılıyor. Retrospektifte kronolojik dil kullanılmamış. Üstelik İstanbul Modern, kadın sanatçıları merkez alan projeleri gerçekleştirmeye ve Kadın Sanatçılar Fonu vermeye bu sergiyle başlıyor.

İnci Eviner sergi alanını bağımsız odalar ve iki yüksek seyir platformu olarak kendi tasarlamış. Bunun nedenini de "İzleyiciden klasik bir algılama istemedim" diyerek açıklıyor. Mekan, izleyicinin içinde adeta yolculuk yapacağı bir enstalasyona dönüştürülmüş.

Sanatçı 40 yıla yakın bir zaman diliminde yarattığı, farklı disiplinleri harmanladığı çalışmalarında yabancı olmak, göçler, kadın cinselliği, ergenlik, intihar gibi pek çok toplumsal konuyu işliyor.

Tüm yapıtlarda, üretildikleri dönemin politik ve sosyo - kültürel koşullar içinde kadın, toplumsal cinsiyet, kimlik politikalarına dair farklı olayların yansımaları var. Zaten serginin tüm kurgusu da bu bağlar görülsün, hissedilsin diye düzenlenmiş.

Atölyede nü yerine gerçek hayattan modeller...

Eviner, öğrencilik döneminde akademik geleneğe baş kaldırarak atölyede nü ve desen çizmek yerine Darülaceze'ye gider. Darülaceze'ye gidişinin nedeni, bedenleri gerçek halleriyle resmetme arzusudur. Bir günde bazen 60 desen çizdiği olur.

Darülaceze'de yaptığı desenlerin büyük bir bölümü, İstanbul Modern Direktörü ve serginin küratörü Levent Çalıkoğlu'nun önerisiyle çizildikleri ile tarihler verilerek yan yana sergileniyor.

2009 tarihli "Harem" adlı video çalışmasındaki kızların istem dışı, biteviye aynı hareketleri sergilemeleri ve tuhaf davranışlarının ardında 1977 yılında henüz öğrenciyken Darülaceze'ye gidip yaptığı bu desenler yatıyor. Keza 2000 yılında ürettiği "Hiçbir Yer - Gövde - Burası" serisinde yer verdiği Albino çocuklar da o günlerde yaptığı çizimlerden izler taşıyor.

2002 yılında ilk kez Kasa Galeri'de sergilenen ve Ortadoğu'daki olaylardan etkilenerek yaptığı, yüzlerce canlı çocuk bombanın yer aldığı "Patlamaya Hazır Yürek" çalışması sanki 12 yıl önce değil, bugün yapılmış gibi.

Burs alarak gittiği Fransa'da ürettiği "New Citizen" yapıtı da, bugün bile Batı'ya giden herkesin az ya da çok yaşadığı kültüre adapte olamama, kültürün dışında bırakılma halini son derece etkileyici bir anlatımla gözler önüne seriyor.

Kendisinin de söylediği gibi geriye dönük 40 yıllık üretimine baktığınızda, bazı imgelerde ve jestlerde yıllar boyu nasıl ısrar ettiğini de görüyorsunuz. Hatta bazen ilk kez gördüğünüz bir çalışmasını daha önce izlediğinizi düşünüyorsunuz.

Eviner, 1980'lerden itibaren ürettiği "Coğrafya", "Deri" ve "Tut", "Parlamento", "Evden kaçan Kızlar", "I Don't Belong Here", "Ulusal Zindelik" ve daha bir çok çalışmasında, Avrupa'nın iki yüzlü göçmen politikası, ulusalcılığın kökleri, yabancı olma hali, göçler, baskı altındaki kadın cinselliği, ergenlik, kadın olma, intihar, kimlik bunalımları, varoluş sorunları gibi konulara ağırlıkla yer veriyor.

Ancak bu konuları işlerken mağduriyet değil, sorgulama - başkaldırı çerçevesinden bakıyor dünyaya ve tabii ki içinde yaşadığı ülkesine.

"Aynı zamanda kendime ait bir dünya kurmak istiyorum; bütün bu baskılardan, şekillendirilmiş yargılardan kurtulmak için. Kadın olmakla çok ilgili olduğunu düşünüyorum bunun. Kadının temsil edildiği imgelerin parçalarından başka bir dünya kuruyorum. O küçük parçalar benim resimlerimde başka şeylere dönüşüyor, yeniden canlanmaya başlıyor. Aslında dünyaya meydan okumak istiyorum". İnci Eviner yaratım serüvenini böyle özetliyor.  

Şiir ve Desen

İnci Eviner'in desenlerine, yerleştirmelerine kimi zaman şiirler eşlik ediyor. Yazılı ifade gücü de desenleriyle yarışacak denli etkileyici ve sarsıcı...

Çalıntı İşaretler

Genç kız bana başkasının halini anlattı.

Kendisininkini yavaşça yatağın altına gizledi.

Görmemiş gibi yaptım,

Başımı öteki tarafa çevirdim.

Tut

Elinde tutmak için ayaklarını kesti.

Ayaklarını kesti. Canı acımadı.

Elinde bir çift beyaz ayak vardı.

Ayak parmakları pamuklara sarılmıştı.

Biri, "Aç onları" dedi. "Onları aç".

Canı yandı.

Çoğu zaman görmek istemediğimiz şeyleri, ötekini anlatan İnci Eviner, Levent Çalıkoğlu'nun vurguladığı gibi "İlgi ve araştırma alanlarının çeşitliliği açısından kuşağının en yaratıcı ve güncel sanatçılarından biri. Tüm büyük sanatçıların yaptığı gibi ilk bakışta sanat alanına dahil olmadığı düşünülen 'potansiyelleri' doğal bir dokunuşla kendinden kılıyor ve yeni bir hayal gücü perspektifinden düşünmemizi ve anlamlandırmamızı sağlıyor".

İster sanatçıyı çok iyi tanıyın ister yapıtlarıyla ilk kez tanışacak olun, Eviner'in tüm sanat serüvenini bir arada görme şansını yakalayacağınız bu fırsatı kaçırmayın. Sergi, 23 Ekim'e dek devam ediyor...