2030 KARBON NÖTR TAAHHÜTLERİNE YENİLERİ EKLENİYOR

Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)’nin üzerinden birkaç yıl geçti. Panel’de “küresel ısınmanın en kötü etkilerini önlemek için dünyanın 'eşi benzeri görülmemiş' adımlar atması gerektiği” uyarısında bulunulmuştu. Aksi halde “küresel ısınma kaynaklı sıcak hava dalgaları, sele neden olan kasırgalar, bazı bölgelerde kıtlık ve türlerin neslinin tükenmesi gibi risklerle daha fazla karşı karşıya kalınacağının” altı çizilmişti.

Bu bağlamda acilen hayata geçirilmesi gereken eylem planları için ülkelerin, kurumların, örgütlerin, özel şirketlerin ve bireylerin önündeki son hedef 2030. Zira konferansta açıklanan rapora göre “sera gazı emisyonları düzeyi bu şekilde ilerlerse 1,5 santigrat derecelik ısınma limiti, 2030 itibariyle aşılabilir”. Ve “1.5 santigrat derece hedefini tutturmak için insan kaynaklı karbondioksit (CO2) emisyonlarının 2010'daki düzeyini 2030 itibarıyla yüzde 45 oranında azaltmak ve yüzyıl ortasında (2050) bu seviyeyi sıfıra düşürmek gerekiyor.”

2030 yılı yaklaştıkça da, firmalar tarafından yeni hedefler açıklanmaya, geçmiş yıllarda açıklanan hedefler yeniden masaya yatırılıp, hızlanmak gerektiğine dair aciliyet uyarıları yapılmaya devam ediyor. Apple, geçtiğimiz günlerde 2030 yılına kadar tüm iş ve üretim tedarik zincirinde karbon nötr olma hedefini açıkladı. Karbon nötr planının parçası olarak, 2030’a kadar ürettikleri her cihazın sıfır iklim etkisine sahip olmasını sağlamak üzere 10 yıllık bir yol haritası yayınladılar. Küresel ölçekteki kurumsal operasyonlarının zaten karbon nötr olduğunu ileten Apple, 2030 yılına kadar tüm cihazları da dahil olmak üzere işin tamamının net sıfır iklim etkisine sahip olmasını planladıklarını belirtiyor. Microsoft ve Google da benzer 2030 hedeflerini ve taahhütlerini açıklayan firmalar arasında yer alıyor.

Tasarım ve mimarlık dünyasında da karbon nötr taahhütleri ve bu konuda yapılan çalışmalar, projeler, denemeler kendini göstermeye bir süre önce başlamıştı. Bu yılın başında gerçekleşen Madrid Tasarım Haftası’nda sergilenen ‘MultiPly’ isimli modüler konut yerleştirmesi, ‘karbon nötr ahşap pavyon’ olarak duyuruldu. Waugh Thistleton Mimarlık Ofisi, Amerikan Sertağaç İhracat Konseyi ve ARUP işbirliği ile tasarlanan ve üretilen ‘MultiPly’ lale ağacından yapılmış esnek bir sisteme sahip.  Yapılan açıklamaya göre “ ‘MultiPly’ için kullanılan 32 metreküp lale ağacı, 22 ton karbondioksite eşdeğerde depolama yapıyor ve ABD ormanlarında, iki dakikadan kısa bir sürede doğal olarak yenileniyor”. Projenin mimarları, “karbon emisyonu açısından büyük bir krize neden olan inşa etme meselesine karşılık bu malzemenin ve sistemin uzun vadeli çözüm sunabileceğini” belirtiyor.

Benzer şekilde denemeleri yapılan ve geliştirilen üretim sistemleri, ürün ve malzemeler bir yana, 2030 karbon nötr hedefleri anlamında özellikle mimarlık alanında ortaya konulan birkaç kurumsal taahhütle birlikle meselenin mimarlık ve inşa ile ilişkisi yeniden dikkat çekmeye başladı. Ki yeni ve daha yüksek sesli tartışmalar için bu yaklaşımlar önemli bir zemin oluşturma potansiyeli taşıyor. Norman Foster’in kurucusu olduğu Foster + Partners, geçtiğimiz yıl, 2030 yılına kadar binalarını karbon-nötr hale getirme sözü verdi ve böylece ‘Zero Carbon Buildings Commitment’ altına mimarlık pratiğinden ilk imza atılmış oldu.  

Benzer bir kurumsal taahhüt belgesi Amerika’da da oluşturulmuştu. The American Institute of Architects 2030 Commitment’, 2030'a kadar katılımcı firmaların tasarladığı ve üzerinde çalıştığı her projenin sıfır net karbon emisyonuna sahip olacağı taahhütünü içeriyor. AIA 2018 raporunda, imzalayan 549 firmanın yalnızca 252’sinden alınan verilere göre, 2018 yılında ortalama karbon indirgeme oranının yüzde 46 seviyesinde kaldığı, bu oranın belirledikleri yüzde 70'lik hedefin oldukça gerisinde olduğu ve 2020’nin yüzde 80'lik hedefinin çok ötesinde göründüğü açıklanıyor. Enstitü yetkilileri 2030 hedefinin hala başarılabilir olduğunu ancak sürecin hızlı ilerlemeye başlaması gerektiğini vurguluyor.

Bu alanda önemli çalışmalardan biri de Royal Institute of British Architects (RIBA) tarafından yayınlanan ‘Sustainable Outcomes Guide / Sürdürülebilir Sonuçlar Kılavuzu’ olmuştu. Üyelerinin ve daha geniş anlamda mimarlık pratiğinin iklim felaketinin önlenmesine katkı sağlamasına yardımcı olmak üzere hazırlanan çalışma, ‘sürdürülebilirlik anlamında izlenmesi gereken tasarım ilkelerini ve performans kriterlerini’ özetliyor.  Kılavuz ayrıca RIBA’nın, tüm üyelerini 2030 yılına kadar yeni / yenilenmiş binaların karbon nötr olması için teşvik etmek üzere hayata geçirdiği ‘2030 Climate Challenge’ girişimini de destekler nitelikte. RIBA Sürdürülebilir Gelecek Grup Başkanı Gary Clark, verdiği bir röportajda, “mimarlarının bazılarının binaların tümünün bugünden karbon nötr olmasını isterken, bazılarının da bu hedefin 2030’a kadar başarılabileceğinden şüphe duyduğunu” belirtiyor.