MASKE - MESAFE - 'YENİ NORMAL'

Mart ayından beri içinde olduğumuz pandemi sürecinin hayatımızın vazgeçilmezi haline getirdiği iki önemli şey; maske ve mesafe. Her ikisiyle beraber gündelik yaşantımızı devam ettirmek konusunda nasıl bir performans sergilediğimiz ve bundan sonrasında nasıl davranmamız gerektiği konusunda bugünlerde çokça tartışıyoruz.

Pandeminin ilk üç ayında, karantinanın etkisiyle maske ve mesafeyi bir hayli disiplinli bir şekilde hayatımıza almayı başardık. O günlerde salgının bundan sonraki yaşantımız üzerine olası etkileri ve bunlara karşılık öneri olarak geliştirilen yeni projeler, ürün tasarımları, mekan düzenlemeleri ortaya atıldı. Çeşitli maske formları, özel doku, renk ve desenlere dair geliştirilen tasarımlar, farklı ölçekteki kamusal alanlarda, park, restoran gibi insanların bir arada vakit geçirdikleri yerlerde, ofis, fabrika gibi çalışma alanlarında önerilen mesafe düzenlemeleri sık sık karşımıza çıktı. Bunların bir kısmı spekülatif bir yaklaşıma sahipken, bir kısım proje de, hayatımızda uzun süre etkisi olacak ve gündelik yaşantımızı şekillendirmeye başlayan pandemi karşısında daha kalıcı ve geliştirilebilir öneriler içeriyordu.

‘Yeni normal’ olarak tanımlanan ve bu tanımla dahi tartışmalara neden olan bu aşamada, salgınla ilgili süreç ciddiyetini koruyor. Bu durumda önümüzdeki aylarda gündemimizde kalmayı sürdürecek ‘pandemi dönemi tasarımları’ kapsamında dikkat çekici bazı konu başlıklarına yeniden bakalım istedik.

Tıbbi Cihaz Tasarımının Aciliyeti

Tıbbi solunum cihazları pandemi döneminin yaşamsal cihazları haline geldi. Acil müdahale edilmesi gereken hasta sayısı arttıkça, hastaneler ve sağlık merkezleri tıbbi malzeme konusunda ciddi sıkışıklık yaşadı. Bu sıkışıklık hala devam ediyor. Bu şartlar altında başka sanayi kollarında üretim yapan tesisler üretimlerini tıp çalışanları için maske ve solunum cihazı üretimine destek için kullandılar. Tasarımcılar da hızlı üretilebilecek ve birden fazla hasta için kullanılabilecek cihazlar üzerine çalıştılar. Bologna Üniversitesi Tıp ve Cerrahi Bölümü'nde profesör olan ve şehrin en büyük devlet hastanelerinden biri olan Policlinico Sant'Orsola-Malpighi'de anestezi direktörlüğü yapan Marco Ranieri, Kuzey İtalya’nın en kötü etkilenen yerlerinden biri olan o bölgede, bir seferde iki hastaya oksijen sağlayabilmek için varolan bir ventilatörü uyarlayarak sorunu çözmeye karar verdi. Lombardiya'daki  meslektaşları ile çalışarak, solunum destek ekipmanları konusunda uzmanlaşmış Intersurgical firması tarafından üç gün içinde prototiplenen bir tasarım önerisi geliştirdi. İlk ‘çift ventilatör’ bu şekilde ortaya çıktı ve 25 Mart'ta Policlinico'da başarıyla test edildi.

Bilginin Görselleştirilmesi ve Yaygınlaştırılması

Pandemi döneminde, bilginin, uyarıların, herkes tarafından pratik bir şekilde anlayabileceği bir görsellikle yaygınlaştırılması ve kamusal alanda yer alması da önemli bir konu haline geldi. Bunun için hem sosyal medyada, hem de kentlerde, kamusal alanlarda bilgi ve uyarıları içeren görsel çalışmalar gerçekleştirildi. Yeni Zelanda’daki ‘Unite Against Covid-19’ kamu bilgilendirme kampanyası bu anlamda başarılı olan örnek çalışmalardan biri olarak dikkat çekti. Kampanya direktörü Mark Dalton, Design Emergency platformunda yayınlanan röportajında, kampanya aşamasındaki önceliklerini şu şekilde özetliyordu; “Karar vermemiz gereken ilk şeyler, platformların ne olacağı, tonların ne olması gerektiğiydi. İnsanlara kendilerini sakin hissettirecek ve onlara güven vermek, yardımcı olmak için yansıtılması gereken görselliğin ve metinlerin ne olduğuna karar vermek de önemliydi.”

İhtiyaca göre özelleşen ve farklılaşan maskeler

Pandemi sürecinin başından beri tasarımcıların, özellikle moda tasarımcılarının, markalarının ve tekstil firmalarının çok farklı kapsamlarda fikir geliştirmeye ve üretim yapmaya çalıştıkları ürünlerden biri, ihtiyacın aciliyeti ve rakamsal olarak yüksekliğinden ötürü maske oldu. Gündelik hayatın her alanında kullanılması zorunlu olan maskeler için kişiselleştirilmiş tasarımlardan, eğlenceli form ve desenlere kadar pek çok yenilik denendi. Ayrıca maskelerin etkisini artıracak şekilde özel malzeme ve kumaş kullanımları da bu alanda fark yaratan önemli bir konu haline geldi. Son olarak geçtiğimiz günlerde, İngiliz moda markası Burberry ‘antimikrobiyal teknoloji’ ile işlenen kumaştan yapılmış bir yüz maskesi tasarladıklarını duyurdu. Ayrıca maske kullanımı zorunlu olmaya devam ettikçe, farklı ortam ve koşullar için buna uygun maske tasarımları da gündeme geldi. Örneğin spor giyim markası Asics, ‘Runners Face Cover’ ürününe, insanların salgın döneminde egzersiz yaparken rahat kullanabilmeleri için özel hava delikleri tasarladı.

PLEX’EAT / Görsel : Christophe Gernigon Instagram hesabından

Kamusal alandaki düzenlemeler

Salgının ilk aylarındaki karantina döneminin ardından yeniden halka açılan pek çok kamusal alanda sosyal mesafeyi sağlamak ve insanların mekandaki dolaşımlarını olabildiğince düzenlemek amacıyla çeşitli mekan tasarımları önerildi. Bunlardan bir kısmı, özellikle restoran, kafe, kütüphane gibi insanların oturarak belli bir zaman geçirdiği yerlerde, çeşitli iç mekan seperasyon sistemleri kullanarak yaratılan çözümlerden ve oturma sistemlerinden meydana geliyordu. Örneğin Fransız tasarımcı ve skenograf Christophe Gernigon tarafından geliştirilen ve avizeye benzer pleksiglaslardan oluşan PLEX’EAT projesi, restoranlarda korunaklı bir şekilde yemek yemeye imkan tanımak amacıyla tasarlanmıştı. Sosyal mesafe konusunu hedef alan projelerin bir kısmı da park, sokak gibi alanlarda mesafeye dikkat çekme amacını taşıyan işlerden oluşuyordu. New York High Line Park’ta, grafik tasarımcı Paula Scher tarafından parkın zeminine boyanan 1000 adet yeşil nokta bu amaçla gerçekleştirilen işlere bir örnek sayılabilir. Bir diğer çalışma da, New York, Brooklyn’deki Williamsburg mahallesinde bulunan Domino Park’ta ise sosyal mesafe kurallarına dikkat çekmek için  yere çizilen çemberlerdi.