'ÖNYARGILARA VE EMPATİ İHTİMALLERİNE IŞIK TUTAN' FİLMLER

5. İstanbul Tasarım Bienali 15 Ekim tarihinde başladı. Küratörlüğünü Mariana Pestana, Sumitra Upham ve Billie Muraben’in üstlendiği ve ‘Empatiye Dönüş: Birden fazlası için tasarım’ başlığıyla gerçekleşen bienalde farklı formatlarda izleyiciye sunulan çeşitli programlar yer alıyor. Bu programlardan biri, ‘empati kavramını genişleten özel bir film seçkisi’ olan Empati Seansları.  Bienalin en iddialı programlardan biri olan Empati Seansları’nda yer alan sekiz film, odaklandığı meselelere eleştirel ve bir hayli sorgulatıcı bir taraftan yaklaşıyor.

Işık ve su gibi ruhani öğeler aracılığıyla ‘Hamam’da sunulan bir sanal gerçeklik deneyimi, ilgi tanrıçası ‘Cura’yı ete kemiğe büründüren bir sürüngen, dünyanın derinliklerindeki yaşamın tartışmalı ‘Karanlık Kökenler’i, fotogrametrik malzemeler aracılığıyla oluşturulan dijital formattaki ‘Hasankeyf Mağaraları’, ‘Robo-Kıyamet Manifestosu’yla ilan edilen bir grev çağrısı, ‘Shirley’nin Ardında, ten rengiyle temsiliyet bulan sömürgeci anlatılar, mültecilerin ve göçmenlerin tutulduğu ‘Kaps Adası’nda Parti’ ve Kuzey Atlas Okyanusu’nun en derin noktalarından birindeki şaibeli ‘Dip Akıntısı’, bir araya gelip bienalin Empati Seansları programını oluşturuyor.

‘Sanatçıların ve tasarımcıların ürettiği bu filmler, seyircileri yeryüzünden okyanusların derinliklerine kadar farklı bakış açılarını benimsemeye ve dijital âlemdeki çok sayıda alanı keşfetmeye davet ediyor. Mevcut ve kurgusal teknolojilere eleştirel yaklaşan bu filmler, ışınlanma, yüz tanıma, yapay zekâ, robotbilim, biyoteknoloji ve artırılmış gerçekliğe özgü önyargılara ve empati ihtimallerine ışık tutuyor.’

Bienal süresince Perşembe ve Pazar günleri saat 13.00’te, Pera Müzesi’nde gösterilen filmlerin her birinde özgün senaryolar üzerinden, dijital görüntüleme ve görselleştirme teknikleri kullanılarak farklı bir anlatım sunuluyor. Ele alınan konuların bir çoğunun çevremizle, insan-dışı dünyayla ve ‘öteki’yle kurduğumuz ilişki üzerinden içerdiği okuma, bugün tartıştığımız meseleler bağlamında düşündürücü.  Örneğin, insanlık için ‘gerekli’ ve ‘faydalı’ olduğunu varsaydığımız bir takım verileri elde etmek için kullanmayı tercih ettiğimiz sistemler bile, bunu sorgulamaya başladığımızda bizi etik meselelerle yüzleştiren bir hal alıyor. Tıpkı, ‘Dip Akıntısı’ndaki deniz biyoloğunun yaşadığı ve başa çıkmaya çalıştığı yüzleşme gibi...

Kendimizi inandırdığımız amaç, bir kril kurdunun gövdesine yaptığımız müdahaleyi meşrulaştırır mı? Dünyanın en büyük ve önemli kaynaklarından biri olan suyu, kendi projelerimize alet etmek onunla kurduğumuz yüzyıllardır süren kadim ilişkiyi nasıl etkiler? 'Öteki'ni önemsemek üzerine tasarlandığımıza inanmak bizi nereye götürür? Peki ya biz tasarladığımız için kontrollerinin de elimizde olduğunu varsaydığımız robotlarla geleceğimizde işler tersine dönerse ne olur? Koyu tenli insanların fotoğraflarının hatalı çıkması basit ve giderilebilir bir ihmal olmanın ötesinde bir görmezden gelmeyi mi içeriyor? Bir yerde 'tutuluyor' olmak, 'vatandaşlık' halleriyle ne kadar özdeşleşiyor? Empati Seansları'ndaki filmler bize bunları düşündürtürken, 'empati kurmanın' gündelik hayatta dilimize pelesenk olan kadarından çok daha fazlasını içerdiğini gösteriyor. 

Empati Seansları Programı ile ilgili detaylı bilgi