ÇOCUKLAR VE ÜRETİM MEKANLARI

Çocukların yaşadıkları yerle, etraflarıyla kurdukları ilişki, öğrenme süreçleriyle ve üretime katılımlarıyla şekilleniyor. Bunun için de aktif öğrenmenin gerçekleştiği üretimin bizzat içinde olmaları önemli. Üretim becerilerinin gelişebileceği, hem bireysel rollerin belirgin olduğu, hem birlikte olma deneyiminin geliştiği atölye çalışmaları bunun gerçekleşmesi için alan yaratıyor. Burada kritik olan, ortamın ‘çocuk odaklı’ olarak yaratılmasından ziyade, çocukların hali hazırdaki üretim pratiğine aktif katılımlarına olanak vermek, alan açmak. Bu çocukların kentteki yaşantıları için de önemli bir kazanım. Sanatçı ve eğitmen Bager Akbay tarafından yürütülmüş olan, kodlama ve ‘maker’ çalışmalarının yanı sıra, daha geniş kapsamda üretimin de yapılandırıldığı atölyeler bu yaklaşıma bir örnek.

Akbay bu atölyelerin ‘çocuk odaklı’ olmadığını belirtirken, bunun neden önemli olduğunu şu şekilde ifade ediyor; ‘Çocuklarla yaptığımız çalışmalarda öncelikli konu, çocukların gerçek bir üretim alanını görmesiydi. Dolayısıyla çocuk odaklı bir alan kesinlikle düşünmedik. Burası üretim odaklı bir alan. Üretim alanları şehirden uzaklaştığı için çocuklar gerçek üretim alanlarını görmüyorlar. Genelde pazarlama ve satış alanlarını görüyorlar, özellikle de şehirdeki çocuklar. Burada ise üretim mekânında çocuklara alan açıldı. Konu çocuğun bir yetişkini üretirken görmesi ve kendinin de onun gibi istediği bir şeyi yapması idi.’

Atölyede odakta her zaman üretim var. Ancak bu ‘beraber üretme’ yaklaşımında bir üretim değil. Akbay, atölyelerinde ‘yan yana üretme’ kavramı olduğunu belirtiyor. Buna göre katılımcıların her biri kendi üretimlerini yaparken, isterlerse beraber çalışarak veya yaptıklarını birbirlerine göstererek yan yana üretimi gerçekleştirmiş oluyorlar. Fiziksel mekânda ise, kurallar belirleyici. Çocukların girmemesi gereken, cnc, torna tezgâhı gibi büyük kesici cihazların olduğu alanlar ve izin alarak girebilecekleri ehliyet gerektiren, 3 boyutlu yazıcı gibi makinaların olduğu alanlar var. Bunun yanı sıra sık sık gelen çocukların zaman içinde yarattığı kendilerine ait alanlar da mevcut.

Çocuklar, özellikle ‘şehirli’ çocuklar genellikle kenti yetişkinlerin onlara tanıdığı, tanımladıkları alan(lar) üzerinden yaşıyorlar. Onlardan çoğunlukla ‘söylenene’ göre hareket etmeleri bekleniyor, isteniyor ve talep ediliyor. Diğer yandan atölyedeki bu genel yaklaşımın, üretim ve öğrenme sürecinin özellikle çocukların kenti nasıl yaşadıkları üzerinde bir etkisi olması da muhtemel. Bu olası etkiyle ilgili olarak, Akbay, bunu doğrudan gözlemlemenin zor olduğunu ancak çocukların söylediklerinden ve velilerin ilettiği ufak tefek anekdotlardan akıllarında kalanların olduğunu belirtiyor. Burada ayrımı yaratan önemli konu, atölyede üretimin gerektirdiği bir ‘kabalık’ olması. Bager Akbay bu şekilde tarif ediyor. Bunu ‘netlik’ olarak tariflemek de mümkün. Örneğin biri ‘alet çalışıyor, bekle’ dediğinde, bu ‘bekle’ demek. Akbay’ın ifade ettiği haliyle, ‘bu netlik başta çocukları şaşırtıyor, çünkü şehir çocuğu kendisine özenle ve onun bir çocuk olduğunun farkında olunarak diyalog kurulmasına alışık. Halbuki burada böyle bir durum yok. Herkes birbirini birey olarak görüyor ve bu ilginç bir şekilde çocukların bütün davranışlarını etkiliyor. Çocuğun kendi becerileri gelişiyor.’ Kendisi bu süreci şöyle aktarıyor; ‘Birey olmaya alan tanındığında herkes kendi olabiliyor ve genel kurallar net bir şekilde verildiğinde çok hızlı adapte olabiliyorlar. Asıl yorucu olan, insanları kalıba sokmaya çalışan ve problemleri çıkaran, uyum dediğimiz şey. Halbuki herkes genel kuralları öğrendiğinde ve kendi istediği şekilde ona alan yaratıldığında, orası bir şeyler yapmak için çok rahat bir ortam haline geliyor. Kuralları genel ve basit koyup alanları yaratmak iyi sonuçlar doğuruyor.’ Mesela bu yaklaşımla, atölyenin yalnızca çocuklara özel olmayıp, herkes için geçerli olan 3 kuralı var; bir şey bulmak istiyorsan etrafına bak, aldığın şeyi yerine koy ve bir şeyi nasıl yapabilirim diye sormak için google’a bak.