FİTAŞ PASAJI YENİDEN

MİMARİ 4.06.2020

Alper Derinboğaz tarafından tasarlanan yeniden işlevlendirme projesi, İstiklal Caddesi'ndeki önemli pasaj binalarından biri olan Fitaş Geçidi'nin eski canlı hayatını yeni fonksiyonlarla geri getirmeyi amaçlıyor. Sıradan bir mimari dille 60'lı yılların ortalarında üretilen bu yapının önemi, bir zamanlar barındırdığı kültürel ve eğlence mekanlarında biriken kolektif hafızaya dayanıyor. Projenin ilk aşaması olan yeni cepheyse yakın zamanda tamamlandı ve ikinci safha çalışmaların üretimine başlandı.

Cadde
İstanbul'un en önemli akslarından olan İstiklal Caddesi, kentin toplumsal dönüşümlerle geçirdiği radikal değişikliklere yıllar boyunca tanıklık etti. İlk yıllarda mağaza vitrinleri ve yapısal boşluklarla bir çeşit üstü açık pasaj olarak karşımıza çıkan cadde, ziyaretçileriyle oldukça güçlü bir etkileşim içindeydi. 1970'lerde, kalabalık yaya hareketine araç trafiği de eklenerek kentin en yoğun ve dinamik akslarından biri olmaya devam etti. Bu tarihte caddenin kimliğini belirleyen en önemli öğeler, perspektif boyunca birbirinin üstüne yığılan rengarenk tabelalar oldu. 1990'larda yayalaştırılan cadde kabuk değiştirdi, itibarı arttı. Yaklaşık 25 sene boyunca ülkenin dönüşen sosyal yapısı, modernleşen toplum ve artan turizmin de etkisiyle bütün cadde vitrinleşti. Sonrasında, değişen turist profili, yerel politikaların ve kimlik değiştiren ticaret birimlerinin etkisiyle gitgide piyasa yapılan ve zaman geçirilen bir yerden çok bir geçite dönüştü.

Hafıza Restorasyonu
Açıldığından beri yeni ve özgün pek çok fonksiyonu bir araya getiren Fitaş Pasajı, caddenin değişen kimliğine her zaman adapte olabilmesiyle kentsel hafızada önemli bir yere sahip oldu. Beyoğlu'nun en büyük sinemalarından birine, ilk Mudo'ya, Horoz Bar'a, hatta 70'lerin önemli konserlerine sahne olan bir konser salonuna ev sahipliği yaptı ancak Tarlabaşı'nda başlayan yıkımlar, alışveriş kültürünün Şişli'ye kayması, sonrasındaysa Beyoğlu'nun turistik bir merkeze dönüşmesi yapının birçok orijinal fonksiyonunun ve 'pasaj' niteliğinin kaybolmasına neden oldu. Bina, 1990'lardan itibaren yıllarca sinema ve eğlence merkezi olarak varlığını sürdürdü.

Fitaş Pasajı yenileme projesi, orijinal yapıya küçük müdahalelerle pasajın geçiş mekanı karakterini geri kazandırırken İstiklal Caddesi'nin hareketli turistik hayatıyla Kurabiye Sokak'taki izole doku arasında bir bağlantı kuruyor.

İstifleme
Yapıyı klasik pasajlardan ayıran en önemli özellik, geçit niteliğinin yanı sıra 7 kata dağıtılan farklı fonksiyonların bir arada olduğu bir alışveriş ve eğlence merkezi niteliği taşıması. Bu nedenle içinden geçilen bir pasaj olmanın ötesinde, vakit geçirilecek katların birbirleriyle ilişkisi de projede önem kazanıyor. Bu anlamda yapıyı yatayda bir pasaj, düşeydeyse hareketli bir sokak olarak görmek mümkün.

Yenileme projesinin ilk aşaması, zemin kattaki ticari birimlerin kullanılmasını teşvik etmek için yayaları çekecek yeni bir cephenin tasarlanması ve uygulanması oldu. Projenin ikinci aşamasıysa, diğer katlarda Z Kuşağına hitap edecek deneyime yönelik fonksiyonların yerleştirilmesinden oluşuyor. Bunlar arasında bir eşcinsel kulübü, bir e-spor merkezi, kayıt stüdyoları, toplam 600 kişilik sinema salonları, 2.000 kişilik bir konser salonu, kitabevi, yemek alanı, bowling salonu ve küçük bir oyun parkı bulunuyor.

"Aynı yapıda bir arada görmeye alışık olmadığımız kullanımları üst üste getirerek Fitaş Pasajı'nı bir bina olmaktan çok bir düşey sokak olarak hayata dönmesini umuyoruz".

Cephe Operasyonu
Salon Architects tarafından projelendirilen Fitaş Pasajı'nın yeni yüzü, vitrinleşen sokak dokusuna karşın İstiklal Caddesi'nin eski yıllarındaki önemli kimlik öğelerinden birini oluşturan tabelalara atıfta bulunuyor ve yapının dikey karakterini vurguluyor.

Cephe açıklıkları içerideki fonksiyonlara göre şekillenirken, pasaj içinde sokak algısını her katta vurgulamak ve deneyimlemek için sokağa farklı açılardan bakan pencerelerden oluşuyor. Panel açıları ve panel gözenekleriyse, içerideki fonksiyonun niteliğine ve sokakta açıldığı görünümlere göre bir tasarıma sahip.

Alper Derinboğaz, cepheyi salt bir düzlem olarak değil, 'sokak balkonu', 'giriş galerisi' gibi ara mekanlar üretecek şekilde biçimlendirerek cephenin caddeyle ilişkisini artırmayı hedefliyor. Giriş üzerindeki balkon, şeffaf bir saçak gibi davranarak sabah güneşinin yapı içine alınmasını mümkün kılmıyor.

Sokaktan yapının içine yönelen bir akış oluşturma niyetini de ortaya koyan cephe strüktürü, iç mekanda aydınlatma altyapısını taşıyan kanallarıyla süreklilik gösteriyor. Bu akış, yayaların bakışlarını harekete dönüştürerek onları çarşıya çekmeyi amaçlıyor.

Yeni cephe, komşu binalar ve mevcut yapısal sistemle uyumlu olabilecek bir modülasyonla tasarlandı. Paneller, yapının yüksekliğini abartmak ve diğer katlarda çeşitli fonksiyonların varlığını yansıtmak için uzun dar modüller olarak şekillendirildi.

Birçok binanın üst katlarının atıl kalmasına neden olan zemin ve üst katlar arasındaki değer farkı, caddede görülen önemli bir sorun. Fitaş Pasajı yenileme projesinin yeni cephe modülasyonu, aydınlatmaları da vurgulayarak diğer katlardaki çeşitli fonksiyonları sokak seviyesinden de fark edilmelerini sağlayarak vurguluyor. Benzer şekilde, cephe modüllerinin açıklıkları ve delikleri binanın dikey algısını artırıyor. Beyaz renk seçimiyse, cephe boyunca kullanılan tek renk olup İstiklal Caddesi ziyaretçilerinin yenilik merakını tetikliyor, içeri çekiyor.