OYNANABİLİR BİR KENT FİKRİ

Kentlerin sürdürülebilirlik stratejilerinin en önemli unsurlarının başında, çeşitli yaş gruplarının, insan dışı canlıların ve mikro organizmaların dahil olduğu geniş bir ekosistemin varlığını devam ettirme olanaklarının yaratılması yer alıyor. Bu odağın merkezindeki yaş gruplarından biri elbette çocuklar.

Bu konuda kapsamlı araştırma ve çalışmalar yürüten girişimlerden biri Kent95. Kent95’in kent yöneticilerine, şehir planlamacılarına, mimarlara ve girişimcilere yönelttiği soru açık; ‘Eğer bir kenti üç yaşında sağlıklı bir çocuğun boyu olan 95 cm’den görebilseydiniz neyi farklı yapardınız?’ Bernard van Leer Vakfı’nın ‘çocukların yaşamlarında büyük önem taşıyan ilk beş yılını şekillendiren ortam ve fırsatlarda kalıcı değişiklikler yaratmak üzere hayata geçirdiği girişim’ olarak kendini tanımladığı Kent95’in İstanbul’daki pilot projeleri Beyoğlu, Maltepe, Sultanbeyli ve Sarıyer ilçelerinde gerçekleşti. Program ayrıca İzmir95 ve Gaziantep95 olarak da uygulanmaya başladı.

Aras¸tırma tabanlı tasarım ofisi Superpool projenin paydaşlarından biri. Proje kapsamında, 0-3 yas¸ c¸ocuk parklarının tasarım ve uygulamasında c¸alıs¸an Superpool ekibinden mimar Derya İyikul’un ‘Kentte C¸ocukların Oyunu ic¸in Veriye Dayalı Strateji Gelis¸tirme’ makalesi, geçtiğimiz günlerde projenin ortaklarından biri olan Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı’nın (TESEV) sitesinde yayınlandı. Makalenin odağında, ‘kentte çocuklara özel yaratılmış oyun parkı gibi alanlarla birlikte, tüm kentsel ve yeşil alanların, çocukların ihtiyaçlarını ve tercihlerini içeren mekânsal planlama faktörlerine bağlı olması ve bunun yapılabilmesi için de veriden yararlanılması gerekliliği’ var.

İyikul’un makalesinde, konunun öneminin anlaşılmasına yardımcı olacak çeşitli veriler yer alıyor;

--araştırmaların ortaya koyduğuna göre insan beyninin %85’inin ilk 1000 günde oluşturduğu ve ilk 3 yıl boyunca sinir hücreleri arasında kurulan bağlantıların çok hızlı ve yoğun geliştiği,

--her yıl dünyanın kentsel nüfusunun 60 milyon arttığı ve 2050 yılına kadar her 10 kişiden 7’sinin şehir ve kasabalarda yaşayacağı,

--günümüzde dünyadaki çocuk nüfusunun neredeyse yarısına yakınının kentlerde yaşadığı ve mevcut kent nüfusu içinde çocukların kentsel büyümenin yaklaşık %60’ına neden olduğu gibi.

Tüm bu veriler, erken çocukluk döneminde uyaranlar açısından zengin bir çevrede büyüyen çocuğun farklı beceriler ve yetiler geliştirme konusunda zenginleşeceğine ve bunun kentlerin geleceği açısından önemine işaret ediyor. Bu doğrultuda İyikul makalesinde çocukların kent yaşamımın merkezinde yer alan ‘oyun parkları’na odaklanıyor.

Buradaki en belirgin konu, makalede belirtildiği üzere, ‘c¸ocuk oyun parkları tasarımının birincil hedefinin, c¸ocugˆun oyun aracılıgˆıyla c¸evresi ile olan etkiles¸imini en u¨st du¨zeye c¸ıkaracak meka^nsal fırsatların yaratılması olması gerekliliği (Nebelong, 2014; Solomon, 2014).’  Bu gereklilik, kent içinde aşina olduğumuz ‘tipik’, genellikle çitle çevrili, birbirinin neredeyse aynı olan oyun parkı alanlarından ziyade, çocukların çevreleriyle ve doğayla daha organik bir ilişki kurmalarına olanak sağlayan mekânları işaret ediyor. Böyle niteliklere sahip mekânların tasarımı ise, öncelikle mevcut durumu ve ihtiyacı net olarak ortaya koyacak verilere dair ihtiyacı doğuruyor.

Kent95 projesi kapsamında Superpool ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin küratörlüğünü üstlendiği İstanbul Oyun Master Planı bu ihtiyaçtan hareketle ortaya çıkan bir çalışma. Çalışmanın amacı, İyikul’un makalesinde belirttiği gibi, ‘oyun parklarına sahip bir kentten ziyade oynanabilir bir kent fikrine odaklanarak c¸es¸itli stratejiler gelis¸tirmek’. Bu kapsamda toplanacak veri için ilk etapta İstanbul’daki yaklaşık 400 park hedefleniyor. Veri setinin analizi ve haritalama sürecinin ardından, bu verilerin ‘konum, erişilebilirlik, genel özellikler ve oyun değeri’ olmak üzere 4 ana başlık üzerinde değerlendirilmesi hedefleniyor. 

Makalenin tamamı için tıklayınız.