GÜNDELİK HAYATIMIZIN TARİHİ

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nda birinci baskısı 2012 yılında yapılan, Ocak 2019’da sekizinci baskısı gerçekleştirilen Gündelik Hayatımızın Tarihi kitabı, herkesin mutlaka ilgisini çekecek bilgilerle karşılaşacağı bir derleme. Kudret Emiroğlu tarafından yazılan kitap, ‘kültür ve uygarlık ürünlerinin tarih, coğrafya, kültür, medeniyetler ve zaman içinde yaptığı yolculuklara karşılaştırmalı etimolojileriyle birlikte ışık tutmayı’ hedefliyor.

Kitapta tarihiyle, etimolojisiyle, kültürel yaşantıdaki ve gündelik hayattaki gelişimleriyle aktarılan eşya, gelenek, mekan, sosyal ve mesleki alanların hemen hemen hepsiyle çocukluğumuzdan beri birlikte yaşıyoruz. Bizim için yeni değil bir çoğu. Ancak yeni olabilecek şey, bunlarla ilgili edineceğimiz bilgi... İçerikte yer alan tüm bu maddeler kişisel, kültürel ve toplumsal olarak kimliğimizin önemli bir parçası ve yaşamımızda hem işlevsel hem de temsiliyet anlamındaki varoluşları çok önemli.

‘Gündelik Hayatımızın Tarihi’ni oluşturan maddeler kitapta; İnançlar-Büyüler, Gelenekler, Takvim, Görgü Kuralları, Mutfakta, Ev ve Çevresi, Banyoda, Giyim Kuşam, Süslenme, Sağlık, Yeme İçme, Çocukluk, Cinsellik, Mahallede, İşyerinde, Devlet ve Millet, Oyun-Eğlence-Spor, Keyiften Hobiye şeklinde on sekiz başlık altında toplanmış. Başlıklardan da görüleceği gibi, içerikte ‘Gelenekler’ gibi gündelik hayatımıza derinlik katan anlatıların yanı sıra, her gün elimize aldığımız kalem, kravat, pantolon, ayna, düğme gibi objelerin nasıl ortaya çıktığına dair bilgiler yer alıyor.

Bu objelerin geçmişte nasıl kullanıldığı, zaman içinde nasıl geliştiği, değişen şartlara ve ihtiyaçlara göre günümüzde nasıl şekillendiği üzerine düşünmek enteresan. Örneğin Eski Mısır’ı konu alan filmlerde kölelerin firavuna hizmet verirken ellerinde olan ancak Çin’de çok daha yaygın kullanılan ‘yelpaze’ veya yine Eski Mısır’da firavunlara ve yönetim kadrosuna atfedilen, Çin’de ise memurun onuru kabul edilen ‘şemsiye’nin ilk kullanılmaya başlandığı yüzyıllarda üst sınıfın ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olan veya statü simgesi sayılan objeler olması gibi.  İnsanlık tarihinde hep var olduğunu zannettiğimiz bir takım eşyaların ise gündelik yaşamda yerini almaya başladığı tarih sandığımızdan daha günümüze yakın olabiliyor. Ayakkabı bağı yerine kullanmak üzere üretilen iki kancalı delikli fermuarın patentinin 1893’te alınması, sonrasında posta idaresi tarafından sipariş verilse de, çok sık bozulduğu için bir kenara atılması ve bugünkü dişlilerinden oluşan formunu ancak 1913’te alması ve Birinci Dünya Savaşı’nda uçuş tulumlarında kullanılmasının ardından yaygınlaşması gibi. Aslında kitap incelenirken görüleceği gibi, gündelik hayatımızdaki objelerin bir kısmı, iki dünya savaşındaki kullanımlarıyla yaygınlaşmıştı.

Kitapta yer alan maddelerden bazılarının etimolojileri de merak uyandırıcı. Kapı ve pencerelerin açılır-kapanır kanadına verilen ad olan ‘vasistas’ buna örneklerden biri.  Almanca ‘Was ist Das / Bu nedir’ sorusunun bu kullanıma dönüşmesinin arkasında yatan ve bir kısmı giyotinin sık sık kullanıldığı 1700lerin sonundaki Fransa’ya kadar giden hikayeler kitapta yer alıyor.

Kitabın ayrıca, salgınla birlikte hayatımıza giren karantina döneminde üzerine yeniden düşündüğümüz, deneyimlediğimiz ev, balkon, veranda, mutfak gibi alanların tarihsel ve kültürel gelişimleriyle ilgili güzel bir kaynak niteliğinde olduğu da söylenebilir.

Künye Bilgileri: Kudret Emiroğlu / Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan 1 Basım: Şubat 2012, İstanbul / Editör: Cumhur Öztürk / Görsel Yönetmen: Birol Bayram / Düzelti: Rengin Arslan / Grafik Tasarım Uygulama: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları