+65 EV KONFORU

Gündelik yaşamımızda kullandığımız cihazların ve ihtiyaçlarımızı giderdiğimiz alanların yalnızca en geniş yaş aralığını hedef alarak tasarlanmasının ötesinde, çeşitli yaş gruplarının kendine özgü koşullarına ve ihtiyaçlarına göre düzenlenebilmesi de önemli. Mutfak bu alanlardan biri.

Mutfak gereçlerinde ve alanın kendisinde, belli bir yaşın üzerindeki bireylerin ihtiyaçlarına göre dikkate alınması ve düzenlenmesi gereken unsurlar söz konusu olabilir. Pandemi ile birlikte günlük hayatımızın bir parçası haline gelen sokağa çıkma kısıtlamaları özellikle 65 yaş üzeri bireylerin evlerinde geçirdikleri süredeki konforlarını ve ihtiyaçlarını daha geniş bir perspektiften düşünmemize neden oldu. Bu ihtiyaçlarını kolay ve güvenli bir şekilde karışlayabilmeleri üzerine düşünmek tasarımcılar için yeni bir alan yaratabilir. Aslında elbette bu yeni bir konu değil. O nedenle üzerine biraz daha odaklanılacak bir alan haline gelme potansiyeli taşıdığını söylemek daha doğru.

Hacettepe Üniversitesi, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı bölümünden Gizem Özer Baş’ın 2019 tarihli tez çalışmasında yer verdiği üzere, evdeki bir ıslak hacim alanı olan mutfağın yaşlı bireyler tarafından kullanımında tanımlanan mekânsal sorunlar, aydınlatma, iklimlendirme, kullanılabilirlik ve en yüksek oranda da erişim olarak öne çıkıyor.

Bu konuda yapılan çeşitli akademik araştırmalar, yayımlanan makaleler mevcut. Pamukkale Üniversitesi’nden Velittin Kalınkara’nın Ekim 2019’da yayınladığı ‘Mutfak Tasarımında Fiziksel Konfor ve Verimlilik’ makalesinin odağında yaşlı bireyler yer alıyor. Makale ‘mutfak alanlarında mekân büyüklüğü, tezgah yükseklikleri ve depolama ünitelerinin erişilebilirliği gibi unsurların yaşlılar için bir sorun olduğu ve optimum performansla kullanılamadığı tespitinden hareketle, etkili bir mutfak tasarımı için yaşlıların rahatlık ve kullanım özgürlüğünün en üst düzeye çıkarılması, işlerin minimum çaba ile yürüCtülebilmesi için, mutfak alanı içindeki tüm ana unsurların ilişkisinin dikkate alınması gerektiğini’ söylüyor.  Makalede belirtildiği gibi ‘mutfak bireyin antropometrik özellikleri ve iş yapma alışkanlıkları göz önüne alınarak tasarlandığında birey minimum zorlanma ve enerji tüketimi ile işini sürdürebilir ve bu düzenlemeler yaşlı bireylerin mutfakla ilgili faaliyetleri yapmaları sırasında yaşadıkları güçlükleri, bedenin farklı bölgelerinde faaliyete bağlı ortaya çıkan kas iskelet sistemi rahatsızlıklarını ve optimum tasarım özelliklerini içerir.’ Bunun için mutfak yüzeylerinde ve mobilyalarında geliştirilebilecek ergonomik çözümlerin yanı sıra, verimli pişirme olanağı sağlayan akıllı cihazlar da sunulabilir. Ancak bu akıllı mutfak cihazlarıyla ilgili önemli bir konu, yine belli bir yaşın üzerindeki bireylerin görsel performansları ve el deformasyonlarına bağlı olarak kolay kullanımına olanak vermemeleri olarak değerlendirilebilir.

Karadeniz Teknik U¨niversitesi, Mimarlık Faku¨ltesi, I·c¸ Mimarlık Bo¨lu¨mu¨’nden Tülay Zorlu’nun 2017 tarihli ‘Yas¸lılar I·c¸in Konutta I·c¸ Meka^n Tasarımı ve Ergonomi’ başlıklı makalesinde, ergonomik tasarım prensipleri ve kullanıcı gereksinimleri kapsamında mutfak alanına özel bir yer ayırıyor. Mutfaktaki işlevselliğe dair çeşitli kriterlerin yanı sıra, özellikle yaşlı kullanıcılar için gerektiğinde oturarak veya tekerlekli sandalyeyle çalışmaya olanak verecek çözümlerin, rahat erişim sağlayacak tezgah ve raf yüksekliklerinin, mutfak eşyalarının kullanımını daha da kolaylaştıracak çözümlerin, düğme, priz gibi unsurların konumlandırmasının, mutfak içindeki sirkülasyonun doğru boyutlandırılıp planlanmasına dair uygulamaların, birbiriyle çakışmayacak kapı düzenlemelerinin ve son olarak yaşlı bireylerin görme yetilerini zorlamayacak aydınlatma detaylarının altı çiziliyor.  Makalede belirtilen bu unsurlarla birlikte, mutfaktaki yer malzemelerinin kaymaz ve farklı renkte olması da dikkat yönelimini ve ayırt ediciliği artırması açısından önemli.